Έστησαν «μονοπώλιο» για τη διαχείριση των Υγειονομικών Αποβλήτων

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) δίνει έναν γενικότερο ορισμό για τα Ιατρικά Απόβλητα, ως τα απόβλητα εκείνα που παράγονται από δραστηριότητες που αφορούν υγειονομική περίθαλψη ανθρώπων -ή ζώων- σε Υγειονομικές Μονάδες (ΥΜ), ερευνητικά εργαστήρια ή ερευνητικές δραστηριότητες που έχουν να κάνουν με «φροντίδα υγείας».

Εύλογα προκύπτει λοιπόν το συμπέρασμα, ότι τέτοιου είδους απορρίμματα πρέπει σε κάθε περίπτωση να αντιμετωπίζονται με ιδιαίτερη πρόνοια, τόσο κατά τη διαδικασία συλλογής, όσο και κατά την μεταφορά σε μονάδες για την αποστείρωση και ακολούθως την ταφή τους ή για τις κατηγορίες που αυτό προβλέπεται, την αποτέφρωσή τους. Άρα μιλάμε για μια σειρά εξειδικευμένων εργασιών που ακολουθούν ένα αυστηρό πρωτόκολλο για την επιτυχή διεκπεραίωση αυτής της διαδικασίας.

Για τον λόγο αυτό και εμπλέκονται σε αυτές εξειδικευμένες με το σχετικό αντικείμενο εταιρείες που αναλαμβάνουν τη διαχείριση των Υγειονομικών Αποβλήτων -επικίνδυνων και μη- εξυπηρετώντας τις επτά Υγειονομικές Περιφέρειες (ΥΠΕ) της χώρας και του συνόλου των Υγειονομικών Μονάδων (ΥΜ) που αυτές καλύπτουν, με αιχμή φυσικά, λόγω όγκου και μεγέθους, τα μεγάλα Νοσοκομεία τους.

Ως «πρωταγωνιστές» λοιπόν, τα μεγάλα Νοσοκομεία της χώρας, ήταν έως πρότινος, επιφορτισμένα να διεξάγουν τα ίδια διαγωνισμούς για τη διαχείριση των Υγειονομικών Απόβλητων που παρήγαγαν.

Μετά το τέλος της πανδημίας Covid-19, το υπουργείο Υγείας πήρε την απόφαση, οι διαγωνισμοί για την ανάδειξη των εταιρειών εκείνων που θα αναλάμβαναν το έργο της διαχείρισης τους, να μην γίνονται από το κάθε Νοσοκομείο ξεχωριστά, αλλά να προκηρυχθεί ένας διαγωνισμός κεντρικά, ο οποίος θα αναδείξει τις εταιρείες εκείνες που θα το αναλάβουν για κάθε μία από τις επτά ΥΠΕ. Με το σκεπτικό ότι συγκεντρωτικά, θα επιτευχθούν καλύτερες τιμές ανά τόνο, αντί για τις ποσότητες καθενός Νοσοκομείου ξεχωριστά, μιας και ο μεγαλύτερος όγκος εξασφαλίζει σταθερή ροή αποβλήτων, εξυπηρετώντας έτσι τον προγραμματισμό των εταιριών που θα αναλάβουν τη διαχείρισή τους και άρα ρίχνοντας τα κόστη.

Έτσι, τον Νοέμβριο του 2022 η Εθνική Κεντρική Αρχή Προμηθειών Υγείας (ΕΚΑΠΥ), ανέθεσε σε επιτροπή της, να μελετήσει τις τεχνικές προδιαγραφές και τον προϋπολογισμό, ώστε να διενεργηθεί κεντρικός πανελλαδικός διαγωνισμός για όλα τα Επικίνδυνα Απόβλητα Υγειονομικών Μονάδων (ΕΑΥΜ). Οι εργασίες ολοκληρώθηκαν τον Μάρτιο 2023 και λίγο πριν τις εκλογές, στις 10 Μαΐου 2023, δημοσιεύθηκε δημόσιος διαγωνισμός για κεντρική «συμφωνία-πλαίσιο», με καταληκτική ημερομηνία στις 12 Ιουνίου 2023 (μόλις ενός μήνα) για το σύνολο των Νοσοκομείων της χώρας (125) χωρισμένο ανά ΥΠΕ και με 4ετη διάρκεια, προϋπολογισμού 145.137.175,88 ευρώ χωρίς ΦΠΑ.

Πραγματοποιήθηκε η διενέργεια ανοικτού διαγωνισμού από εποπτευόμενο από το υπουργείο Υγείας Φορέα για:

• Συλλογή και μεταφορά Επικίνδυνων Αποβλήτων Αμιγώς Μολυσματικών (ΕΑΑΜ)
• Συλλογή και μεταφορά Μικτών Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΜΕΑ)
• Συλλογή και μεταφορά Άλλων Επικίνδυνων Αποβλήτων (ΑΕΑ)
• Διάθεση πιστοποιημένων συσκευασιών Επικίνδυνων Αποβλήτων Υγειονομικών Μονάδων -ΕΑΥΜ (ΕΑΑΜ, ΜΕΑ και ΑΕΑ) για τη συσκευασία στερεών ή/και υγρών αποβλήτων

Ενώ αναμφισβήτητα το σκεπτικό είναι σωστό, τα προβλήματα ξεκινούν από τον ανεβασμένο συνολικό προϋπολογισμό που προβλέπεται από τον διαγωνισμό και για τις επτά ΥΠΕ, θέτοντας έτσι ένα πλαφόν, που με μεσοσταθμική έκπτωση μόλις 4,09% όλες οι προσφορές των σχημάτων «αγγίζουν». Στην περίπτωση δε, της 7^ης  ΥΠΕ δεν γίνεται καν έκπτωση.

Το δεύτερο είναι ότι οι ποσότητες των αποβλήτων υπολογίστηκαν κατά τα έτη έξαρσης της πανδημίας (2020-2021-2022) και όχι τα έτη πριν από αυτήν. Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι υπάρχει πρόβλεψη για μια επιστροφή της πανδημίας Covid-19 ή κάποιας καινούργιας και παρόλο που η τιμή προβλέπεται ανά τόνο, δεν μπορεί να αποκλειστεί η μελλοντική απαίτηση από τους ανάδοχούς, καταβολής αποζημίωσης από το Δημόσιο επειδή τελικά προκύψαν μικρότερες ποσότητες.

Κάτι άλλο που παρατηρείται στον συγκεκριμένο διαγωνισμό είναι ότι οι συνολικές συμμετοχές ανά ΥΠΕ ήταν… μόνο ένα σχήμα σύμπραξης. Κι αυτά υπό τον διακριτό τίτλο «Ένωση Εταιρειών» για την κάθε ΥΠΕ, ώστε να μην αποκαλύπτεται ότι από πίσω είναι οι ίδιες πάντα εταιρείες με δεσπόζουσα θέση στην αγορά, απλά με διαφορετικά ποσοστά συμμετοχής η κάθε μια σε κάθε ΥΠΕ.

Ακυρώνοντας το βασικό επιχείρημα για την πραγματοποίηση του διαγωνισμού κεντρικά, οι τιμές κατακύρωσης είναι ακριβότερες για τα Νοσοκομεία από αυτές που ήταν πριν από αυτόν.

Καταστρατηγείται κάθε έννοια ελεύθερου ανταγωνισμού, όταν μέτοχοι εταιρειών συμμετέχουν και στο μετοχικό κεφάλαιο άλλων, η εμπλοκή των οποίων στην όλη διαδικασία είναι κομβική.

Η ανάγκη αποστείρωσης ή αποτέφρωσης μέρους των Υγειονομικών Απόβλητων, σημαίνει τη μεταφορά τους στις ανάλογες μονάδες. Με δεδομένο ότι υπάρχει πρόβλεψη προσαύξησης 240 ευρώ/τόνο για κάθε 100 χλμ. που απέχει η ΥΜ από την έδρα του μοναδικού αποτεφρωτήρα (Άνω Λιόσια) και με μία προσαύξηση 80 ευρώ/τόνο για κάθε 100 χλμ. που απέχει η ΥΜ από την έδρα της ΥΠΕ για αποστείρωση (Τρίπολη, Πάτρα, Λάρισα, Βόλος, Θεσσαλονίκη, Σέρρες), είναι βέβαιο ότι θα προκύψουν αιτήματα για χιλιομετρική αποζημίωση, ανεβάζοντας το κόστος.

Διαχείριση επικίνδυνων αποβλήτων

Η διαχείριση των επικίνδυνων αποβλήτων των ΥΜ του συνόλου των ΥΠΕ της χώρας, θέτει ως στόχο τα ιατρικά απόβλητα να μην καταλήγουν ανεπεξέργαστα και άρα επικίνδυνα σε Χώρους Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων (ΧΥΤΑ) ή Χώρους Υγειονομικής Ταφής Υπολειμμάτων (ΧΥΤΥ), βάζοντας έτσι σε κίνδυνο την Δημόσια Υγεία και υποβαθμίζοντας δραματικά το Περιβάλλον.

Για τον λόγο αυτό σε μονάδες υγειονομικής περίθαλψης και χώρους παροχής φροντίδας υγείας όπως Νοσοκομεία, Κλινικές, Κέντρα Υγείας και Θεραπευτήρια, πρωτεύουσα σημασία έχει η πλήρης διασφάλιση της ορθής διαλογής, διαχείρισης και επεξεργασίας των επικίνδυνων παραγόμενων αποβλήτων και η εφαρμογή όλων των απαραίτητων μέτρων για την προστασία της υγείας των πολιτών. Tο ρεύμα των Επικίνδυνων Αποβλήτων Υγειονομικών Μονάδων (ΕΑΥΜ) οδηγείται κατευθείαν προς αποτέφρωση, ενώ τα Επικίνδυνα Απόβλητα Αμιγώς Μολυσματικά (ΕΑΑΜ), πρώτα αποστειρώνονται και ακολούθως τα υπολείμματα τους διατίθενται σε ΧΥΤΑ ή ΧΥΤΥ.

Με τις επτά Υγειονομικές Περιφέρειες (ΥΠΕ) -ως φορείς της Γενικής Κυβέρνησης- και τα Νοσοκομεία που περιλαμβάνονται σε αυτές, να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην ορθή ή μη τελικά διαχείριση τους, η έως πρότινος πρακτική αντιμετώπισης ήταν ο κατακερματισμός. Κι αυτό γιατί τα ίδια τα Νοσοκομεία σε όλη τη χώρα ήταν εκείνα που προκήρυσσαν διαγωνισμούς για τη διαχείριση των υγειονομικών αποβλήτων που παρήγαγε το καθένα από αυτά ξεχωριστά.

Σε μια σωστή λογική -η διαδικασία αυτή να αντιμετωπιστεί κεντρικά- το υπουργείο Υγείας αποφάσισε να προκηρυχθεί ένας διαγωνισμός μέσω της Εθνικής Κεντρικής Αρχής Προμηθειών Υγείας (ΕΚΑΠΥ) που να αφορά συνολικά τα υγειονομικά απόβλητα της επικράτειας, του συνόλου δηλαδή, των επτά ΥΠΕ.

Έτσι τον Μάιο ανακοινώθηκε από την ΕΚΑΠΥ η διενέργεια ανοικτού διαγωνισμού, για τη σύναψη μιας συμφωνίας-πλαίσιο «Υπηρεσιών Διαχείρισης Επικινδύνων Αποβλήτων Υγειονομικών Μονάδων», χρονικής διάρκειας τριών ετών, με δικαίωμα προαίρεσης για ένα έτος, εκτιμώμενης αξίας 108.852.881,91 ευρώ για τα τρία έτη και 36.284.293,97 ευρώ για το ένα έτος της προαίρεσης, μη συμπεριλαμβανομένου ΦΠΑ. Η προβλεπόμενη από τη διακήρυξη διάρκεια θα «στεγανοποιήσει» όλη την αγορά για περίπου έξι (6) έτη μιας και εκτελεστικές συμβάσεις θα μπορούν να υπογράφονται έως και την τελευταία ημέρα της συμφωνίας-πλαίσιο.

Ως σύλληψη, το να προκηρύσσεται κεντρικά μια διαγωνιστική διαδικασία για την αποκομιδή, μεταφορά και διάθεση νοσοκομειακών αποβλήτων είναι σωστό, μιας και η λογική λέει ότι ο όγκος τους είναι αθροιστικά μεγαλύτερος και άρα και οι προσφερόμενες τιμές για τη διαχείριση του όγκου αυτού θα είναι καλύτερες. Με την προϋπόθεση φυσικά ότι εξασφαλίζονται συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού και όχι ως μια ευκαιρία για εταιρίες στο συγκεκριμένο αντικείμενο, να δημιουργήσουν ολιγοπωλιακά περιβάλλοντα.

Προβλέψεις

Ως κοινή διακήρυξη και διαδικασία που αναφέρεται και στις επτά ΥΠΕ, προβλέπει προσφορά χωριστά για την καθεμία τους. Οι διαγωνιζόμενοι μπορούν να καταθέσουν προσφορά για μία ή περισσότερες ΥΠΕ, αλλά σε κάθε περίπτωση για το σύνολο των υπηρεσιών: Αποστείρωση, αποτέφρωση, προμήθεια κουτιών και ψυκτικών θαλάμων στις περιπτώσεις που αυτό απαιτείται.

Η τιμή βάσης για την αποστείρωση ορίζεται στα 1.500 ευρώ/τόνο (700 ευρώ η επεξεργασία και 800 ευρώ η συλλογή και μεταφορά) με μία προσαύξηση 80 ευρώ/τόνο για κάθε 100 χλμ. που απέχει η ΥΜ από την έδρα της ΥΠΕ. Το σημερινό κόστος διαχείρισης βρίσκεται σημαντικά πιο χαμηλά κάτω από το προϋπολογιζόμενο στον εν λόγω διαγωνισμό. Κατά μέσο όρο το κόστος διαχείρισης των μολυσματικών αποβλήτων ΕΑΑΜ με βάση τους μεμονωμένους διαγωνισμούς που προκηρύσσει κάθε Νοσοκομείο, κυμαίνεται μεταξύ 1.000 ευρώ/τόνο και 1.200 ευρώ/τόνο. Συνεπώς είναι τουλάχιστον οξύμωρο να αναμένεται πως θα επιτευχθεί οικονομία κλίμακας και ελάφρυνση των προϋπολογισμών των Νοσοκομείων.

Επιπρόσθετα οι προϋπολογιζόμενες ανάγκες των Νοσοκομείων σε ποσότητα παραγόμενων νοσοκομειακών αποβλήτων, έχουν προκύψει από την περίοδο της υγειονομικής κρίσης της Covid-19, (2020-2021-2022) περίοδο που οι ανάγκες είχαν εκτοξευθεί κατά 50%. Είναι απορίας άξιο γιατί δεν ελήφθησαν υπόψη και οι προ πανδημίας ποσότητες (π.χ. 2017-2018-2019).

Πίνακας ενδεικτικής αποτίμησης επιβάρυνσης δημοσίων δαπανών – Κατακύρωση διαγωνισμού ΕΚΑΠΥ

Μονάδα αποστείρωσης

Η ύπαρξη μονάδας αποστείρωσης στην Αττική θα μείωνε δραματικά το κόστος διαχείρισης, αφού εκεί παράγεται το 45% των υγειονομικών αποβλήτων. Ο αποκλεισμός συμμετοχής εταιρείας που διαθέτει μονάδα αποστείρωσης με εγκεκριμένους περιβαλλοντικούς όρους και άδεια λειτουργίας, δημιουργεί την υποχρέωση στον όποιο μελλοντικό ανάδοχο του έργου, να υποχρεωθεί να μεταφέρει τα μολυσματικά απόβλητα εκτός Αττικής στην εγγύτερη μονάδα αποστείρωσης (Λαμία και Τρίπολη) και στη συνέχεια να τα διαθέτει σε ΧYTA ή ΧΥΤΥ των περιοχών αυτών, κατά παραβίαση της Αρχής της Εγγύτητας που πρέπει να διέπει την διαχείριση των αποβλήτων. Εκτός από αυτό, είναι βέβαιο ότι η εκτός Αττικής διαχείριση των νοσοκομειακών αποβλήτων θα επιβαρύνει περαιτέρω το κόστος διαχείρισης και άρα θεωρείται δεδομένο ότι το κόστος που θα κληθεί να πληρώσει το υπουργείο Υγείας -δηλαδή, το Δημόσιο- θα είναι υψηλότερο σε σχέση με το παρελθόν. Θα προκύψει αίτημα πρόβλεψης για χιλιομετρική αποζημίωση, αφού το κόστος αυξάνεται; Επιπλέον, οι ποσότητες στην διακήρυξη έχουν υπολογιστεί με ποσότητες πανδημίας κορονοϊού, αλλά επειδή η τιμή έχει υπολογιστεί ανά τόνο, αυτό μπορεί να μην αποτελέσει πρόβλημα. Εκτός αν υπάρχει κάποια ρήτρα για επιπλέον αποζημίωση σε περίπτωση που ο όγκος των υγειονομικών αποβλήτων είναι τελικά μικρότερος από τον προβλεπόμενο. Μπορεί να μπήκε και ως πρόβλεψη ενός νέου κύματος πανδημίας.

Έτσι όμως, αφενός δεν θα μειωθούν (αντίθετα θα αυξηθούν) οι τιμές διαχείρισης των νοσοκομειακών αποβλήτων (άρα και η επιβάρυνση των δημόσιων Νοσοκομείων), μέσω του κεντρικού αυτού τρόπου προμήθειας, ενώ πιθανότατα υπάρχει ο κίνδυνος να υπάρξει «χαλαρότητα» στο χαρακτηρισμό αποβλήτων ως «επικίνδυνων», καθότι οι προβλεπόμενες ως ανάγκη ποσότητες έχουν υπολογιστεί σύμφωνα με άλλα μεγέθη.

Η Τιμή βάσης για την αποτέφρωση είναι 2.100 ευρώ/τόνο (1.850 ευρώ/τόνο η επεξεργασία που είναι ακριβώς η τιμή που χρεώνει η ΕΠΑΛΘΕΑ Α.Ε. (Ανώνυμη Εταιρία Παραχώρησης Λειτουργίας Θερμικής Επεξεργασίας Επικίνδυνων Αποβλήτων) και 250 ευρώ/τόνο η συλλογή και μεταφορά), με μία προσαύξηση 240 ευρώ/τόνο για κάθε 100 χλμ. που απέχει η ΥΜ από την έδρα του αποτεφρωτήρα στα Άνω Λιόσια.

Με τους όρους επαγγελματικής και οικονομικής επάρκειας που υπάρχουν στην διακήρυξη (ετήσιος ad hoc τζίρος, ίσος με το σύνολο του προϋπολογισμού για κάθε ΥΠΕ), είναι ξεκάθαρο ότι καμία εταιρεία από αυτές που δραστηριοποιούνται δεν μπορεί μόνη της να συμμετάσχει στον διαγωνισμό και επομένως θα δημιουργηθούν κοινοπραξίες. Παρατηρείται έτσι το φαινόμενο οι ίδιες εταιρείες σε άλλες ΥΠΕ να μετέχουν ως συμπράξεις και σε άλλες ως ανταγωνίστριες, δημιουργώντας ενδείξεις συνεννόησης των παρόχων προς εξάντληση των κονδυλίων του προϋπολογισμού.

Όταν έχουν ανέβει οι προϋπολογισμοί και οι προσφορές είναι μία σε κάθε ΥΠΕ, τότε αναμενόμενο είναι να τους εξαντλήσουν και να μην προβούν σε καμία έκπτωση, ή έστω σε εντελώς συμβολική, απλά για να μπορούν να επικαλεστούν μετά ότι υπήρχε.

Πίνακας προϋπολογισθείσας δαπάνης ανά ΥΠΕ – Τιμές κατακύρωσης

Γι’ αυτό και δεν υπάρχουν πάνω από μία προσφορές (εκτός από τη δεύτερη ΥΠΕ). Έτσι όμως δεν διασφαλίζεται ο ελεύθερος ανταγωνισμός και το δημόσιο συμφέρον. Π.χ. στην πρώτη ΥΠΕ (Αττική) με εκτιμώμενη ποσότητα περίπου 6 εκατ. κιλών νοσοκομειακών αποβλήτων η προϋπολογισθείσα αξία της συμφωνίας-πλαίσιο ανέρχεται ετησίως στα 13,5 εκατ. ευρώ και ζητείται εμπειρία αντίστοιχης αξίας και κλινών στα τρία τελευταία έτη. Κάτι τέτοιο όμως σημαίνει πρακτικά ότι δεν μπορεί να υποβληθεί δεύτερη προσφορά, αφού καμία από τις αδειοδοτημένες εταιρείες δεν καλύπτει τις απαιτήσεις αυτές από μόνη της.

Πίνακας αποτελεσμάτων διαγωνισμού για τις επτά ΥΠΕ

Συνολικά οι συμμετοχές ήταν μία ανά ΥΠΕ. Εκτός από την δεύτερη όπου συμμετείχε και η POLYECO Α.Ε., με προσφερόμενη μάλιστα έκπτωση περπιπου 20% επί των αναφερομένων τιμών. Πρότασή η οποία όμως αποκλείστηκε, καθότι ως σχετικά νεοεισερχόμενη ad hoc στην επεξεργασία ΕΑΑΜ, δεν μπορούσε να καλύψει το κριτήριο της προϋφιστάμενης ad hoc 3ετούς εμπειρίας σε ΥΜ, για το συνολικό πλήθος κλινών και τις ποσότητες ΕΑΥΜ. Έτσι υπήρξε ένας προσφέροντας σε κάθε μία από τις επτά Υγειονομικές Περιφέρειες που πήρε και τη δουλειά:

α. Στην 1^η ΥΠΕ μετείχε επιτυχώς και καθίσταται ανάδοχος η «ΕΝΩΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ 1^ης ΥΠΕ» αποτελούμενη από τις εταιρείες: ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α.Ε. (53,5%), STERIMED A.E. (24,0%), ECOSTER A.E. (8,0%), ENVIRODENT (8,5%), VAKTRO A.E.B.E. (3,0%), ΑΔΡΑΝΟΠΟΙΗΣΗ Α.Ε. (3,0%)

β. Στην 2^η ΥΠΕ μετείχε επιτυχώς και καθίσταται ανάδοχος η «ΕΝΩΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ 2^ης ΥΠΕ» αποτελούμενη από τις εταιρίες: ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α.Ε. (45,7%), STERIMED A.E. (31,9%), ENVIRODENT (8,8%), VAKTRO A.E.B.E. (0,4%), ECOPRIME LTD. (13,2%)

γ. Στην 3^η ΥΠΕ μετείχε επιτυχώς και καθίσταται ανάδοχος η «ΕΝΩΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ 3^ης ΥΠΕ» αποτελούμενη από τις εταιρίες: ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α.Ε. (10,0%), STERIMED A.E. (49,8%), ECOSTER A.E. (33,1%), ENVIRODENT (2,0%), ΑΔΡΑΝΟΠΟΙΗΣΗ Α.Ε. (5,1%)

δ. Στην 4^η ΥΠΕ μετείχε επιτυχώς και καθίσταται ανάδοχος η «ΕΝΩΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ 4^ης ΥΠΕ» αποτελούμενη από τις εταιρίες: ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α.Ε. (21,7%), STERIMED A.E. (51,8%), ECOSTER A.E. (17,9%), ENVIRODENT (3,7%), ΑΔΡΑΝΟΠΟΙΗΣΗ Α.Ε. (4,9%)

ε. Στην 5^η ΥΠΕ μετείχε επιτυχώς και καθίσταται ανάδοχος η «ΕΝΩΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ 5^ης ΥΠΕ» αποτελούμενη από τις εταιρίες: ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α.Ε. (3,0%), ECOSTER A.E. (90,6%), ENVIRODENT (0,3%), ΑΔΡΑΝΟΠΟΙΗΣΗ Α.Ε. (6,1%)

στ. Στην 6^η ΥΠΕ μετείχε επιτυχώς και καθίσταται ανάδοχος η «ΕΝΩΣΗ ΕΤΑΙΡΕΙΩΝ 6^ης ΥΠΕ» αποτελούμενη από τις εταιρίες: ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α.Ε. (24,7%), STERIMED A.E. (29,0%), ECOSTER A.E. (19,4%), ENVIRODENT (22,5%), VAKTRO A.E.B.E. (4,4%)

ζ. Στην 7^η ΥΠΕ μετείχε επιτυχώς και καθίσταται ανάδοχος μόνον η εταιρία MEDICAL WASTE A.E. (100%), η οποία σχετίζεται όμως στενά σε μετοχικό επίπεδο τόσο με την ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α.Ε., όσο και με την ΕΠΑΛΘΕΑ Α.Ε., αλλά και την ΑΠΟΤΕΦΡΩΤΗΡΑ Α.Ε. (Κοινοπραξία ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε.+ΑΡΣΗ Α.Ε. και των φυσικών προσώπων μετόχων τους)

Το μοναδικό στοιχείο που διαφοροποιείται κατ’ ουσία ανά ΥΠΕ, είναι το ποσοστό συμμετοχής στην εκάστοτε «Ένωση». Ως σταθμισμένος μέσος όρος το 85% της δραστηριότητας κατακυρώθηκε στις εταιρείες με τη δεσπόζουσα θέση: ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α.Ε., STERIMED A.E., ECOSTER A.E. (και τη συνδεόμενη με την ΑΠΟΣΤΕΙΡΩΣΗ Α.Ε., MEDICAL WASTE Α.Ε.).

Οι προσφερόμενες τιμές της συγκεκριμένης διαγωνιστικής διαδικασίας, κατέληξαν να είναι εξαιρετικά υψηλότερες από εκείνες που πετύχαιναν μεμονωμένα κάθε Νοσοκομείο ή κάθε ΥΠΕ, με τον δικό τους διαγωνισμό. Το επιχείρημα για τη συμφωνία-πλαίσιο, ήταν ότι οργανώνοντας με τον συγκεκριμένο τρόπο το σύστημα του διαγωνισμού, εξασφαλιζόταν χαμηλότερο κόστος για το Δημόσιο, εξαιτίας της δυνατότητας προγραμματισμού. Ανοίγοντας όμως οι οικονομικές προσφορές, δεν φαίνεται κάτι τέτοιο.

Ο διαγωνισμός θα μπορούσε να έχει ανοίξει το πεδίο, ώστε να μπορούν και εταιρείες από το εξωτερικό να συμμετάσχουν σ’ αυτόν, μόνες τους ή σε συνεργασία με ελληνικές. Αντίθετα, η διαχείριση του διαγωνισμού ήταν τέτοια, ώστε να αποτρέπεται κάτι τέτοιο. Όταν ζητάει παραδείγματος χάριν για την 1^η Υγειονομική Περιφέρεια 3ετή εμπειρία συμβάσεων για το 100% των κλινών της Αττικής -που ούτε στην Γερμανία δεν υπάρχει εταιρεία με τέτοιες δυνατότητες κάλυψης- προφανώς τότε ο όρος αυτός μπαίνει προκειμένου να κοπούν υποψήφιοι.

Για να μην αποκαλυφθεί ποιοι συμμετέχουν αναγράφεται μόνο ένας διακριτικός τίτλος κι έτσι δεν εμφανίζεται ποιες εταιρείες απαρτίζουν τη σύμπραξη. Πράγμα που δεν προβλέπεται μιας και δεν μπορεί να μετέχει κάποιος εμφανιζόμενος με την επωνυμία π.χ. «Ένωση για την 1^η ΥΠΕ». Είναι ένας διακριτικός τίτλος για λόγους ευκολίας, μιας και οι συμπράξεις πρέπει να έχουν υποχρεωτικά στον τίτλο τους τουλάχιστον τρία από τα μέλη τους που την απαρτίζουν κανονικά με την επωνυμία τους. Άρα αν δεν είναι από λάθος, άγνοια ή αμέλεια, τότε η πρακτική αυτή εφαρμόζεται ώστε να αποκρυφθεί το ότι οι ίδιες εταιρείες βρίσκονται πίσω από τις προσφορές, πανελλαδικά.

Κάθε Υγειονομική Περιφέρεια διαθέτει στην επικράτειά της μονάδα αποστείρωσης υγειονομικών αποβλήτων. Όμως η μοναδική μονάδα αποτέφρωσης, ο αποτεφρωτήρας της ΕΠΑΛΘΕΑ Α.Ε. μιας και η διαχείριση του δεν γίνεται μέσω του Ειδικού Διαβαθμιδικού Συνδέσμου Νομού Αττικής (ΕΔΣΝΑ), αφού είναι παραχωρημένος στην εταιρία ΑΠΟΤΕΦΡΩΤΗΡΑΣ Α.Ε. της Κ/Ξ ΗΛΕΚΤΩΡ Α.Ε.+ΑΡΣΗ Α.Ε., αποκτά αθέμιτα δεσπόζουσα θέση, καθότι υποχρεωτικά θα μετέχει σε όλα ανεξαιρέτως τα σχήματα, ενώ είναι γνωστό ότι υπάρχει μετοχική σύνδεσή του με κάποιους από τους παρόχους υπηρεσιών που κάνουν επεξεργασία με αποστείρωση και θα μετέχουν με ανταγωνιστικό πλεονέκτημα έναντι άλλων.

Η προσφυγή της POLYECO Α.Ε.

Η POLYECO Α.Ε. προσέφυγε για τους όρους της διακήρυξης του διαγωνισμού, κρίνοντας ότι δεν επιτρέπουν την ισότιμη μεταχείριση των ενδιαφερομένων. Δεν προσέφυγε εναντίον κάποιου άλλου συμμετέχοντα στον διαγωνισμό. Επιπλέον ζήτησε την παράταση της προθεσμίας, ώστε να μπορέσει να βρει κάποιον συνεταίρο από το εξωτερικό που θα είχε την απαιτούμενη από τον διαγωνισμό εμπειρία για να συμμετέχουν στο διαγωνισμό. Ο ΕΚΑΠΥ αρχικά το απέρριψε, αλλά επειδή εν τω μεταξύ η εταιρεία προσέφυγε στην Ενιαία Αρχή Δημοσίων Συμβάσεων (ΕΑΔΗΣΥ), αναγκάστηκε τελικά να δώσει μια μικρή παράταση έως την ημερομηνία εκδίκασης της υπόθεσης.

Στις 19/6 με μια καλά δεμένη απόφαση η ΕΑΔΗΣΥ αποφάσισε σε πρώτο βαθμό να απορρίψει την προσφυγή της POLYECO Α.Ε., ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για να προχωρήσει η διαδικασία ανάθεσης. Απέρριψε τις αιτιάσεις της POLYECO Α.Ε. ότι δεν επιτρέπεται ο ελεύθερος ανταγωνισμός, εκτιμώντας ότι είναι ζήτημα που πρέπει να παραπεμφθεί στην Επιτροπή Ανταγωνισμού. Επικαλείται επίσης ότι δεν στοιχειοθετείται η «δυσχέρεια» που προκαλεί ο διαγωνισμός για τη συμμετοχή άλλων εταιρειών που θα μπορούσαν να συμμετέχουν σε αυτόν. Μια σύμπνοια των υπόλοιπων εταιρειών αποδεικνύεται και από την παρέμβαση που πραγματοποίησαν υπέρ της απόρριψης της προσφυγής της POLYECO Α.Ε..

Η ίδια η ΕΚΑΠΥ τέλος, ενώπιον του ΕΑΔΗΣΥ κατά την προδικαστική προσφυγή (ΓΑΚ 816/2023) υποστήριξε ότι: «Με τη διενέργεια διαγωνιστικής διαδικασίας σε κεντρικό επίπεδο επιτυγχάνονται συνθήκες ελεύθερου ανταγωνισμού και δίνεται το δικαίωμα συμμετοχής ικανού αριθμού υποψηφίων αναδόχων».

Συμπερασματικά

Μέσω της συγκεκριμένης διακήρυξης δημιουργήθηκε τουλάχιστον ένα ολιγοπώλιο μιας και εξαιτίας της ενώθηκαν έως χθες ανταγωνιστές, που στο προηγούμενο καθεστώς τα βρίσκανε κατά χρονικά διαστήματα, τρέχανε στα δικαστήρια κάποια άλλα, αλλά ουδέποτε είχανε ενωθεί με επίσημο τρόπο. Γιατί όταν συμπράττεις όπως στην περίπτωση των «Ενώσεων», αυτό κάνεις. Κι έτσι κάθε έννοια ελεύθερου ανταγωνισμού εξαφανίζεται.

Αγαθές λοιπόν οι προθέσεις, για έναν κεντρικό διαγωνισμό, αλλά το αποτέλεσμα είναι αυτό που μετράει στο τέλος. Αν το ΣτΕ βγάλει απόφαση υπέρ των ενστάσεων της POLYECO Α.Ε., μπορεί να οδηγηθούμε ακόμη και σε επανάληψη του διαγωνισμού.